Belangrijke ontwikkelingen op komst
Inmiddels zijn de meeste van ons wel vertrouwd met discussies over de rol van kumstmatige intelligentie (artificial intelligence, AI) in ons dagelijks leven. Van zoekmachines die AI-gegenereerde samenvattingen aanbieden (tip: voeg een krachtterm toe aan je zoekopdracht om die functie te deactiveren), tot semi-autonome ‘agents’ die taken automatiseren – AI is diep verweven in de digitale infrastructuur die we dagelijks gebruiken. Juist daarom ontwikkelt AI-geletterdheid zich tot een van de meest essentiële vaardigheden voor de toekomst.
Volgens het meest recente LinkedIn-rapport AI and the Global Economy (2025) is AI-geletterdheid de meest gevraagde vaardigheid in vacatures wereldwijd. Er wordt voorspeld dat steeds meer bedrijven zullen samenwerken met onderwijsinstellingen om AI-geletterdheid op de werkvloer te bevorderen. Hoewel universiteiten en hogescholen zich ongetwijfeld zullen aanpassen aan deze nieuwe behoefte, zijn het bibliotheekprofessionals die goed gepositioneerd zijn om hierin een leidende rol te spelen. Met hun diepgaande kennis van informatievaardigheden en hun focus op het verifiëren van informatie, beschikken zij over een stevige basis. Tegelijkertijd proberen veel bibliothecarissen nog grip te krijgen op deze nieuwe technologie en zoeken ze naar manieren om hun bestaande expertise te verbinden aan de werking en toepassing van AI in onderzoek en dagelijks gebruik.
In januari kondigde EBSCO aan dat we input verzamelden van bibliotheekprofessionals die al begonnen zijn met het onderwijzen van AI, in combinatie met onze eigen ervaring op het gebied van verantwoord gebruik van AI. Dit heeft geleid tot de ontwikkeling van een AI Literacy Short Course: een korte cursus die praktische tips biedt over het beoordelen van AI-output én over het onderwijzen van AI-geletterdheid. De cursus is gratis voor iedereen die geïnteresseerd is in het onderwerp, en vereist geen gevorderde voorkennis. Bekijk vooral ook de achterliggende inspiratie en achtergrondinformatie voordat u van start gaat. En deel de cursus gerust met een collega!
Het bibliotheekwezen evolueert (opnieuw)
Bibliothecarissen hebben zich door de geschiedenis heen steeds aangepast aan ingrijpende veranderingen in het informatielandschap: van kaartenbakken naar internet, van fysieke archieven naar digitale databanken – en nu de wereld van AI. Aan elke transformatie ligt één constante missie ten grondslag: mensen begeleiden in het vinden, beoordelen en ethisch gebruiken van informatie.
Vandaag de dag verandert AI de manier waarop kennis wordt gecreëerd, gevonden en gedeeld. De bibliotheek verandert opnieuw – niet door de basis los te laten, maar juist door deze uit te breiden. De volgende stap is AI-geletterdheid, waarbij bibliothecarissen mogelijk ook vaker buiten de traditionele bibliotheekomgeving actief zullen zijn, in nieuwe rollen met andere verantwoordelijkheden. In een tijd waarin vertrouwen – snel verloren en moeilijk gewonnen – centraal staat, komen vragen op: kunt u AI-output vertrouwen? En is die informatie te verifiëren?
Bekijk ook ons eerdere blogartikel in Library Journal over hoe klassieke sciencefiction steeds meer werkelijkheid wordt voor bibliotheken, en welke lessen we daaruit kunnen trekken.
AI-geletterdheid: De nieuwe informatievaardigheid
AI-geletterdheid staat niet los van informatievaardigheid. Het is een volgende stap in de evolutie van wat bibliothecarissen al decennialang onderwijzen. Waar zij gebruikers leren om bronnen kritisch te beoordelen, vooroordelen te herkennen en feiten te verifiëren, moeten ze hen nu ook helpen om algoritmen te doorgronden, AI-output te evalueren en inzicht te krijgen in de maatschappelijke en psychologische impact van geautomatiseerde systemen.
Bibliothecarissen kunnen samenwerken met en invloed uitoefenen op professionals die met AI werken, zodat AI op een verantwoorde manier wordt ingezet. Zij helpen gebruikers om de betrouwbaarheid en ethiek van AI-output te begrijpen. Denk hierbij aan:
- Docenten en onderzoekers, die AI een plek proberen te geven in hun onderwijs en publicaties
- Zakelijk leiders, die AI-risico’s en beperkingen moeten kunnen inschatten
- Beleidsmakers, die inzicht nodig hebben in de impact van AI op privacy, veiligheid en samenleving
- Technologieontwikkelaars, die baat hebben bij een ethisch geïnformeerd perspectief vanuit de gebruiker
- Het brede publiek, dat behoefte heeft aan toegankelijke, betrouwbare begeleiding bij het gebruik van AI-tools
Als neutrale en vertrouwde informatieprofessionals zijn bibliothecarissen ideaal gepositioneerd om als verbindende schakel tussen deze groepen te fungeren.
Van de balie naar de bestuurskamer
Stelt u zich de impact voor van bibliothecarissen die initiatieven op het gebied van AI-geletterdheid leiden binnen hun instelling, samenwerken met HR-afdelingen om medewerkers te trainen, en organisaties adviseren over standaarden en beleid voor het gebruik van AI. Dit is geen toekomstmuziek; velen zijn hier nu al mee bezig. Anderen werken vanuit hun huidige rol aan AI-curriculagidsen, organiseren publieke workshops, stellen AI-toolkits samen, of adviseren institutionele commissies over AI-gerelateerde vraagstukken.
Door gesprekken en educatie over verantwoord AI-gebruik te stimuleren, kunnen bibliotheken een tegenwicht bieden aan hype en onzekerheid, en zorgen voor betrouwbare en gefundeerde begeleiding.
De volgende fase van het bibliotheekvak
Leren over AI – hoe het werkt, waar de risico’s liggen en hoe we deze kennis effectief kunnen overbrengen – is een manier om de evolutie van het bibliotheekvak actief te helpen vormgeven. We hoeven ons niet alleen aan te passen aan verandering; we kunnen die ook mede sturen. We kunnen bijdragen aan AI die versterkt in plaats van uitbuit, die verheldert in plaats van verbergt, en die de waarheiddient in plaats van vervormt.
Daarom hebben wij bij EBSCO de eerste module van onze AI Literacy Short Course ontwikkeld. We willen bibliotheekprofessionals ondersteunen die nog zoekend zijn naar hoe zij hierin hun weg kunnen vinden, helpen om feiten van fictie te scheiden en de bredere bibliotheekgemeenschap in staat stellen om kennis, ervaringen en praktische tips rond AI-geletterdheid te delen.
Deze module is pas het begin. Een voorproefje van geplande vervolgonderwerpen:
- Integratie van AI in bestaande trainingen – Voeg AI-geletterdheid toe aan informatievaardigheidslessen; bespreek generatieve tools naast bronverificatie.
- Samenwerking over domeinen heen – Bekijk samenwerkingsmogelijkheden met afdelingen, beleidsmakers, organisaties die standaarden ontwikkelen, etc.
- Ontwikkeling van outreach-materiaal – Publiceer AI-toolkits, ethische richtlijnen of praktijkvoorbeelden, gericht op zichtbaarheid en herbruikbaarheid.
Bibliothecarissen nemen steeds vaker een rol op zich als partners in verantwoord AI-gebruik, als gidsen bij het beoordelen van AI-output. Velen zoeken echter nog handvatten om hun reis in dit nieuwe domein te beginnen. Als de informatie die AI levert niet betrouwbaar is, is zij tenslotte waardeloos. EBSCO wil bibliotheekprofessionals helpen om deze toekomst mede vorm te geven — en de wereld van AI een struk helderder en betrouwbaarder te maken.
